کیست تخمدان، ساختارهای بسته و کیسهمانند درون تخمدان است که با مواد مایع، جامد یا نیمه جامد پر شده است. در بسیاری از موارد هیچ علائم و نشانههای بیرونی برای تشخیص کیست تخمدان وجود ندارد. معمولا کیستهای بزرگ و حجیم، علائمی چون درد در نواحی شکمی یا لگن ایجاد میکنند. گاهی اوقات این نشانهها خود را به شکل افزایش ابعاد شکمی و احساس نفخ شکم و سوءِهاضمه بروز میدهند. از علائم دیگر کیست تخمدان میتواند حالت تهوع و استفراغ و درد در هنگام آمیزش جنسی باشد. کیست تخمدان انواع مختلفی دارد، مانند: کیستهای فولیکولی، کیست شکلاتی، درموئید و کیستهایی که به خاطر سندروم تخمدان کیستساز یا پلی کیستیک (PCOS) ایجاد میشوند. بسیاری از کیستهای تخمدان منجر به سرطان نمیشوند و از طریق سونوگرافی یا معاینهی فیزیکی قابل تشخیصاند. درمان کیست تخمدان وابسته به دلیل شکلگیری آن است. در ادامه دربارهی علائم کیست تخمدان بیشتر میخوانید.
تخمدان چیست؟
تخمدانها دو غدهی تخممرغی شکل هستند که در دو طرف رحم قرار گرفتهاند و از طریق لولهای به نام فالوپ به هم متصل هستند. تخمدانها هورمونهای جنسی زنانه یعنی پروژسترون و استروژن را میسازند که چرخه قاعدگی را تنظیم میکنند. تخمدانها بیضوی شکل و به طول تقریبی ۳ سانتیمتر هستند که در داخل لگن قرار دارند. همانطور که گفته شد از طریق لولهی فالوپ به رحم راه دارند. تخمدانها بروز و رشد ویژگیهای زنانهی بدن را تحت کنترل خود دارند. ویژگیهایی مانند شکل اندامهای زنانه، سینهها و موهای بدن.
کیست تخمدان چیست؟
کیست تخمدان، کیسهای با محتوی مایع که درون تخمدان یا روی آن رشد میکند. انواع مختلفی از کیستهای تخمدان وجود دارد. بیشتر کیستها خود به خود یا با مصرف قرص در طی ۶ تا ۸ هفته از بین میروند و مشکل چندانی ایجاد نمیکنند.
بهتر است بخوانید: کیست نابوتین (کیست دهانه رحم)
علائم کیست تخمدان
دردهای ناحیه شکمی و لگن گاهی نشانههای ایجاد کیست تخمدان است. این دردها میتوانند به دلایلی همچون پارگی کیست، بزرگشدن و کشش آن، خونریزی در کیست یا پیچخوردگی کیست که به تورشن معروف است، ایجاد شوند. کیستهای تخمدان حجیم، در بعضی موارد باعث بروز تکرر ادرار و از دستدادن کنترل ادرار، مشکل و درد برای تخلیه مثانه و حرکات دردناک روده نیز میشوند. پارگی کیست تخمدان همیشه نمود بیرونی ندارد. بهویژه وقتی کیسه تخمدان کوچک است، گاهی اوقات پارگی کیست تخمدان باعث درد و خونریزی شدید میشود و این درد به شکل ناگهانی و یکباره در بدن بروز میکند. این دردها معمولا خود را در هنگام فعالیتهای جسمانی شدید و ورزشکردن یا آمیزش جنسی نشان میدهند.
انواع کیست تخمدان
۱. کیست فولیکولی یا عملکردی
این نوع کیست، شایعترین کیست در تخمدان است و در اثر رشد و بزرگشدن یک فولیکول ایجاد میشود. فولیکول کیسهای حاوی مایع و دربردارنده تخمک است. کیست فولیکولی وقتی بهوجود میآید که فولیکول در زمان چرخهی قاعدگی از اندازه طبیعیاش بزرگتر شده و اجازهی خروج تخمک را نمیدهد. و بنابراین به صورت کیست در تخمدان ظاهر می شود. اغلب این کیستها طی یک چرخه قاعدگی ایجاد می شوند. به طوری که فرد ماه قبل سونوگرافی انجام داده وهیچ کیستی گزارش نشده بوده و به علت درد شکم و لگن در نیمه دوم سیکل قاعدگی و ۷ تا ۱۰ روز قبل قاعدگی مراجعه کرده و در سونوگرافی کیست مشاهده میشود. ممکن است در خیلی موارد این کیست ها سایز بزرگی هم داشته باشند. این نوع از کیست تخمدان معمولا بهطور خودبخود طی یک تا دو ماه از بین می روند و نیازی به درمان دارویی نیست.البته گاهی اوقات کیست ها از داخل خونریزی میکنند یا پاره میشوند یا گاهی تورشن یا پیچ خوردگی تخمدان ایجاد میکند. در این موارد بیمار با درد شدید شکم پس از رابطه جنسی یا ضربه به شکم مراجعه میکند. در این شرایط اگر خونریزی داخل شکم زیاد باشد ممکن است نیاز به جراحی شود.
۲. کیست جسم زرد
جسم زرد بقایای فولیکول پس از رهاشدن تخمک از داخل آن است. وظیفهی جسم زرد تولید هورمون پروژسترون است که در آمادهکردن پوشش درونی رحم یا همان آندومتر برای لانهگزینی تخمک بارورشده نقش بسزایی دارد.گاها عامل کیست، جسم زرد است که بیشتر از حد معمول رشد کرده. کیست جسم زرد با سونوگرافی قابل تشخیص است و در بیشتر مواقع خودبهخود پس از مدتی کوچک میشود و از بین میرود. این کیست ها به طور شایع در یکی دو ماه اول بارداری دیده می شوند و اغلب سایز بزرگی ندارند و علامت خاصی ایجاد نمی کنند و به طور خودبخود از بین می روند. بنابراین اگر کیست ساده ای بدون مشخصات غیر طبیعی در ابتدای بارداری داشتید به هیچوجه نگران نشوید چون این کیست ها هیچ خطری برای شما و جنین ندارد.
۳. کیست شکلاتی یا اندومتریوما
اندومتریوز در اثر رشد بافتهای طبیعی لایه داخلی رحم یا آندومتر در سایر قسمتهای شکم و ایجاد میشود. بافت اندومتریوز میتواند در شکم و اطراف روده ها و روده بزرگ یا اطراف تخمدان و لوله و سطح خارجی رحم ایجاد شود. تشکیل این بافت بر روی تخمدان سبب تشکیل کیستهایی با نام اندومتروما می شود. انتشار بافت آندومتر به خارج از ناحیهی لگن و چسبندگی احشا و ارگانها مثل روده ها و همینطور چسبندگی های اطراف تخمدان و لوله های رحمی و پیچ خوردگی لوله ها و از بین رفتن کارکرد طبیعی آنها و به دنبال آن نازایی یا کم باروری از نتایج اندومتریوز است. محتویات این کیستها (اندومتریوما) ، ترشحاتی غلیظ و به رنگ قهوهای است که بعلت خونریزی های مکرر و قدیمی داخل حفره کیست ایجاد شده است . به همین خاطر و به علت رنگ و شکل ترشحات داخل اندومتریوما به آن کیست شکلاتی هم میگویند.
۴. سندروم تخمدان پلی کیستیک PCO
یا سندروم تخمدان کیستساز، نتیجهی اختلالات هورمونی و از علل شایع اختلالات قاعدگی و کم باروری و ناباروری در زنان است.آزاد نشدن تخمکها و وجود فولیکولهای متعددی که توانایی رشد و آزاد سازی تخمک را ندارند سبب ایجاد نمای تخمدانی بزرگ و با کیست های پرتعداد و کوچک می شود. در این تخمدانها در طی سیکل قاعدگی فولیکول غالب ایجاد نمیشود. درصورت همراهی برخی اختلالات متابولیک مانند اختلال تحمل قند و یا دیابت و فشار خون و اختلال پروفایل چربی و کلسترول خون یا چاقی و وجود موهای زائد بدن وریزش مو ایجاد سندرمی میکند که نیازمند درمان جهت ایجاد خونریزی منظم قائدگی و یا باروری می باشد . در مورد تخمدان پلی کیستیک به طور کامل در سایت مطلب گذاشته شده که با مطالعه آنها به پاسخ خیلی از سوالات خود می رسید.
۵. کیست درموئید یا مویی
کیست درموئید یا کیستهای مویی در حقیقت یک تومور خوشخیم است که می تواند حاوی مو، خون، چربی، ناخن، استخوان، غضروف یا بافتهای تیروئیدی و دندان باشد. کیست مویی تخمدان اغلب در سنین تولید مثل دیده میشود. این کیستها روی یک یا هر دو تخمدان ایجاد میشوند و معمولا علامتی ندارند. اگر این کیستها بزرگ شوند، سبب درد و گاها باعث چرخش تخمدان و اختلال در جریان خون میشوند.
آیا کیست تخمدان موجب سرطان می شود؟
بیشتر کیستهای تخمدان سرطانزا نیستند، اما در تعدادی از سرطانهای تخمدان نواحی کیستیک در داخل تومور رشد پیدا میکنند. کیستهای تخمدان در بعضی موارد در دوران بارداری ظاهر میشوند و با سونوگرافیبارداری متوجه وجود آنها میشویم. کیستهای دوران بارداری به طور معمول نیاز به جراحی و درمان جدی ندارند. اما اگر رشد سریع داشته باشد یا تومور کیستیک بدخیم تشخیص داده شوند، پیگیری و درمان ضروری است. بعضی از این کیستها مربوط به چرخه قاعدگی هستند و قبل از شروعدوران یائسگی تشکیل میشوند. البته بعد از دوران یائسگی نیز احتمال ایجاد کیستهای مختلف همچنان در زنان وجود دارد. اغلب کیستها از طریق سونوگرافی تشخیص داده میشوند، اما روشهای دیگری نیز نظیر سیتی اسکن یا MRI امکان معاینه و تشخیص را فراهم میکند.
کیست تخمدان چه موقع خطرناک است؟
اگر زنی در دههی چهلم زندگیاش یا حتی جوانتر است و دورهی قاعدگی منظمی دارد، ولی دچار کیست تخمدان است، نباید چندان نگران باشد. کیستهایی مثل جسم زرد و کیست فولیکولی بسیار شایع هستند و خیلی زود خوب میشوند. این کیستها معمولا در فرایند تخمکگذاری ایجاد میشوند و چندان جای نگرانی ندارند.قرصهای ضد بارداری ترکیبی حاوی استروژن و پروژسترون مانع از فرایند تخمکگذاری میشوند. احتمال ابتلا به کیستهای بیخطر مانند کیست فولیکولی در زنانی که از این قرصها مصرف میکنندکاهش می یابد . در نتیجه بروز علائم و تشخیص کیست در این دسته از افراد نیازمند پیگیری بیشتر است.
کیستهای بدخیم و خطرناک متشکل از بافت جامد هستند و حالت کیسههای کوچک پرمایع را ندارند. بنابراین شکل آنها در سونوگرافی کمک زیادی به تشخیص نوعشان میکند. تا قبل از ۳۰سالگی احتمال کیست بدخیم کمتر است. با این وجود به طور معمول بیشتر کیستهایی هم که بعد از ۴۰ سالگی دیده میشوند، خوشخیم و بیخطرند، ولی چنانچه کیستی بدخیم در تخمدان ایجاد شود، به احتمال زیاد بعد از ۴۰ سالگی تشکیل خواهد شد.
درمان کیست تخمدان
همانطور که بیان شد، بیشتر کیستها بیدردسر از بین میروند، اما گاهیاوقات پارگی کیست یا مواردی از این دست موجب درد و ناراحتی در فرد میشود. معاینه نواحی شکم و لگن وجود کیست تخمدان را تشخیص و تأیید میکند. خیلی از مواقع افراد از وجود کیست در تخمدان خود بیخبرند و تقریبا تمام زنان مواردی از کیست بیخطر را در طول زندگی در تخمدان خود خواهند داشت، اما درمان کیستهای تخمدان وابستگی شدیدی به علت بروز و تشکیل آنها دارد. سن، اندازه کیست و ظاهر آن در درمان اثرگذار است. اگر وجود کیست همراه با درد نباشد، نیازی به جراحی و پیگیری تخصصی نیست.
هیچ درمان خانگی برای درمان کیست تخمدان وجود ندارد و تنها مصرف داروهای غیراستروییدی ضدالتهاب در این موارد در کاهش درد مؤثر است. اغلب کیستها را میتوان با جراحی لاپاروسکوپی از بین برد و گاهی نیز از لاپاراتومی یا همان جراحی باز شکمی کمک گرفته میشود. بعد از خارجکردن توده از بدن با بررسی نمونه بافتی در آزمایشگاه بافت شناسی نوع آنها مشخص میشود. برای درمان این کیستها باید به متخصص زنان مراجعه کرد. ناگفته نماند که هیچ راهی برای جلوگیری از تشکیل کیست تخمدان وجود ندارد و در واقع اقداماتی پیشگیرانه برای این تودهها شناسایی نشده است.
بدون دیدگاه