آموزش شیردهی صحیح به نوزاد

شیردهی یکی از طبیعی ترین وظایف اولیه مادر بودن است که برخلاف تصور عموم، ممکن است انجام آن کمی برای مادر دشوار باشد. پس از اتمام دوران بارداری و انجام زایمان، نوبت به مرحله شیردهی می رسد که درست به اندازه دو مرحله ی قبلی در سلامت نوزاد حائز اهمیت است. مادر ممکن است در این مرحله با مشکلات جدیدی مواجه شود، به ویژه اگر برای اولین بار حس زیبای مادر شدن را تجربه می کند، به علت تجربه و اطلاعات ناکافی ممکن است فراز و نشیب هایی برای او به وجود بیاید.
در دوران بارداری و زمان زایمان، دو عامل اصلی در مراقبت های دوران بارداری و کمک به پروسه ی زایمان، ماما و پزشک متخصص زنان هستند و در واقع مسئولیت یک زایمان موفقیت آمیز بر عهده ی آنان می باشد. اما برخلاف زایمان، پس از به دنیا آمدن نوزاد همه ی مسئولیت نگهداری ومراقبت از نوزاد بر عهده مادر می باشد. به بیان ساده تر، پس از دریافت توصیه هایی از پزشک، مادر بار تمام مسئولیت مراقبت و نگهداری از نوزاد به تنهایی به دوش می کشد.
مهم ترین مسئله در مراقبت از نوزاد تازه متولد شده شیردهی به او می باشد. شیردهی صحیح و با قاعده برخلاف آنچه به نظر می رسد امری دشوار و با جزئیات مهم است. شیردهی به خصوص به اولین فرزند برای مادر ممکن است کمی مشکل ساز باشد. شیردهی توسط مادر به فرزند علاوه بر مزایای فراوان خود، دشواری های خاص خود را نیز دارد. به گزارش بسیاری از پزشکان، تعداد چشمگیری از مادران پس از گذشت مدتی به پزشک مراجعه کرده و متوجه می شوند که در تمام مدت گذشته شیردهی را با روشی اشتباه انجام می داده اند همچنین بسیاری از مادران، در اولین شیردهی ها به نوزاد خود ناموفق هستند و به اصطلاح نوزاد سینه ی مادر را نمی پذیرد واضح است که تغذیه ناکافی آسیب هایی جدی برای نوزاد به دنبال دارد.
در این مطلب روش های صحیح شیردهی و نکاتی برای روند بهتر آن به شما ارائه داده خواهد شد تا در صورت مواجهه با مشکلات در این مسئله، راهنمای خوبی برای شما باشد.

روش صحیح قرار دادن نوک سینه در دهان نوزاد

قرار دادن نوک سینه در دهان نوزاد به نحو صحیح اولین و حتی مهم ترین نکته در شیردهی می باشد. این عمل باید طوری صورت گیرد که نوزاد و مادر هردو احساس راحتی داشته باشند. انجام صحیح این مرحله موجب پذیرش سینه از سوی نوزاد می شود.برای شیردهی به روش صحیح این کار به روش زیر و به صورت گام به گام انجام دهید :

 

1. سینه را با یک دست گرفته و چهار انگشت خود را در زیر و انگشت شصت را در قسمت بالای سینه قرار دهید با دست دیگرتان نوزاد را به صورتی که بتوانید برسر او کاملا مسلط شوید در آغوش بگیرید. همچنین توجه داشته داشته باشید که در عین حال بدن نوزاد از جمله دست ها، پا ها و بدن باید در وضعیت مناسبی قرار گرفته باشد.باید علاوه بر سر نوزاد تمام بدن نوزاد را نیز به خود نزدیک کنید.
2. ناحیه ی نزدیکی به نوک سینه را گرفته و با کمک نوک سینه لب بالای نوزاد را به سمت بالا بکشید.در مرحله بعد نوزاد گرسنه دهان خود را باز خواهد کرد.
3. تمام نوک سینه و هاله آن را در دهان نوزاد قرار دهید. در واقع نوزاد باید برای خوردن شیر، نوک سینه را بین زبان و سقف دهان خود فشار دهد
4. پس از قرار دادن صحیح پستان در دهان نوزاد، نوزاد لب پایین خود را به سمت عقب برمیگرداند.

نکته ی بسیار مهم : اینکه که دقت کنید مجراهای بینی نوزاد توسط سایر بخش های پستان، انگشتان و یا هر چیز دیگری مسدود نشود.در نهایت برای حفظ موقعیت خود دست و آرنج خود را به یک بالش تکیه دهید تا وضعیت مناسب شما برای مدتی حفظ شود.

 

چگونه متوجه شویم که نوزاد به درستی نوک سینه را به دهان گرفته است؟

راه های متعددی جهت اطمینان از این مسئله وجود دارد، به عنوان مثال می توان به این موارد اشاره کرد:
قرار گرفتن لب های نوزاد به شکلی ماهی مانند دور هاله پستان می تواند نشانه ی خوبی باشد. همچنین، اگر هنوز مطمئن نیستید لب پایین نوزاد را به سمت پایین بکشید، مشاهده زبان نوزاد به معنای پذیرفته شدن سینه توسط او خواهد بود. علاوه بر این ها، احساس مکش نوزاد و صدای قورت دادن او حاکی از شیر خوردن نوزاد است و در آخر باید گفت پس از مدتی حس خروج شیر از پستان برای شما کاملاً آشنا خواهد بود.

نکته بسیار مهم : توجه داشته باشید که نباید صدای مکیدن شیر توسط نوزاد همراه با ملچ و ملوچ بیش از حد باشد چرا که این سر و صدا ها یعنی نوزاد درحال بلعیدن هوای بسیاری بوده که منجر به دل درد های شدیدی خواهد شد.

 

چگونه می توان شیردهی موثر و کافی را تشخیص داد؟

علاوه بر حس مکیده شدن پستان توسط نوزاد و شنیدن صدای قورت دادن شیر، درصورتی که تغذیه نوزاد غنی و صحیح باشد، قاعدتا نتایج زیر را به دنبال خواهد داشت :

•  در ماه های آینده باید رشد و وزن گیری نوزاد، طبق نمودار مخصوص خود پیش برود
•  نوزاد باید روزانه حداقل 6 پوشک را مرطوب کند
• به صورت میانگین نوزاد باید روزانه هر 2 الی 4 ساعت یک بار شیر بخورد

روشهای صحیح شیردهی

روش گهواره‌ای

این روش، روشی سنتی برای شیردهی می باشد که محل نشستن شما در آن تاثیرگذار است. برای اینکه ناچارا روی نوزاد خم نشوید، توصیه می شود یک تکیه گاه مناسب داشته باشید. مثلا روی تختی با تکیه گاه مناسب، یا یک صندلی با دسته های راحتی بنشینید. ترجیحا پاهای خود را دراز کنید. می توان برای اینکار روی تخت نشسته و یا یک چهارپایه، میز کوچک یا زیرپایی در محل مناسب قرار دهید.
ابتدا آرنج خود را خم نموده و سر نوزاد را در خم آرنج خود قرار دهید، و با همان دست نوزاد را به خود نزدیک کنید. سپس، یک بالش شیردهی را بر پاهای خود قرار داده ونوزاد را روی پا یا روی بالش شیردهی بگذارید، به صورتی که نوزاد به پهلو قرار بگیرد و صورت، بدن و زانوهای او به طور مستقیم رو به شما قرار بگیرد. دستی از نوزاد را که در پایین یا کنار بدن شما قرار گرفته را زیر دست خود بگذارید. اگر قصد شیردهی از سینۀ سمت راست را دارید، سر نوزاد را در خم دست راست خود نگه دارید. ساعد را پشت نوزاد قرار داده و گردن، ستون فقرات و پشت بدن او را با دست خود نگه دارید. سعی کنید نوزاد به صورت افقی با زاویۀ کمی قرار گرفته باشد.

روش گهواره‌ای معمولا برای نوزادان 9 ماهه ای که توسط زایمان طبیعی متولد شده ‌اند مناسب تر است زیرا این روش شیردهی ممکن است برای مادرانی زایمان خود را به روش سزارین انجام داده اند، فشار دردناک و بیش از حدی به شکم و قسمتی زخم و بخیه سزارین وجود دارد وارد کند. همچنین این روش شیردهی شاید موجب دشواری هدایت نوک پستان به دهان نوزاد شود، درنتیجه شاید برای بعضی از مادران بهتر باشد که در حدود یک ماهگی نوزاد از این روش استفاده کنند تا نوزاد در آن زمان عضلات گردن قوی‌ تری داشته باشد.

روش گهواره‌ای متقاطع

تفاوت این روش شیردهی با روش گهواره‌ای در این است که مادر سر نوزاد را در خم میان بازو و آرنج خود قرار نمی دهد بلکه، درواقع دست ها به صورت برعکس عمل می کنند. به عبارتی یعنی اگر قصد شیردهی از سینۀ راست خود را داشته باشید، باید برخلاف روش گهواره ای از دست و ساعد دست چپ خود برای نگه داشتن نوزاد استفاده کنید.
مثل روش قبل ابتدا بدن نوزاد را به صورتی که قفسۀ سینه و شکم او مستقیماً رو به خودتان باشد قرار دهید. سپس انگشت خود در پشت سر و زیر گوش نوزاد قرار داده و دهان او را به سمت سینه هدایت کنید. در عین حال دست راست خود را زیر بدن نوزاد قرار دهید.این روش شیردهی برای نوزادان کوچکی که در کامل گرفتن نوک سینه در دهان خود مشکل دارند و سینه مادر را نمی پذیرند مناسب تر باشد.

روش گهواره ای متقاطع برای موارد زیر مناسب است :

• به علت فشار بسیار کم روی شکم، مادرانی که با زایمان سزارین نوزاد خود را به دنیا آورده اند.
• با توجه به امکان هدایت بیشتر نوزاد به سینه، نوزاد های کوچکی که در محکم گرفتن سینه در دهان مشکل دارند.
• مادران با پستان های بزرگ یا نوک سینه مسطح و صاف
• مادرانی که دوقلو دارند. یعنی هر دو نوزاد را زیر بغل خود قرار داده و زیر سر هریک از آن ها یک بالش قرار دهید. بالای کمر و نزدیک پشت گردن هر کودک را با دست خود نگه دارید.

روش زیر بغل

در این روش، باید نوزاد را از سمت دلخواهی که قصد دارید شیردهی را انجام دهید زیر بازوی خود جا می ‌دهید بدین صورت که باید نوزاد را در کنار خود و در زیر بغلتان قرار دهید. به بیان ساده تر، صورت نوزاد باید رو به شما قرار گرفته باشد به ‌طوری که بینی او با نوک سینه در یک ‌سطح باشد و همچنین پاهای نوزاد رو به روی پشت شما باشد. برای انجام راحت این روش، زیر دست و روی دامن خود و یا درست در کنار بدنتان یک بالش بگذارید تا شانه ‌ها، گردن و سر نوزاد را راحت تر در دست خود نگه دارید. با دست دیگر سینه خود را به شکل C، نگه داشته و نوزاد را به سمت نوک سینه هدایت کنید.

چند نکته که باید رعایت شود:

1. در صورتی که ابتدا چانه ی نوزاد به سمت سینه هدایت شود، شروع شیردهی در این روش برای نوزاد راحت تر خواهد بود.
2. می توانید از ساعد خود برای نگه داشتن پشت بدن نوزاد استفاده کنید.
3. دقت کنید که فشار و هدایت نوزاد به سینه بیش از حد نباشد وگرنه منجر به مقاومت او و قوس دادن سرش به عقب خواهد شد.

 

روش خوابیده به پهلو یا خمیده به پهلو

به پهلو دراز کشیده و از همسرتان یا یک نفر دیگر بخواهید که چند بالش برای تکیه دادن در پشت شما قرار دهد، و یا همچنین می توانید پشت به دیوار یا هر تکیه گاه دیگری دراز بکشید. به آرنج خود تکیه کرده و یا زیر سر و شانه ‌های خود یک بالش قرار دهید تا بدن شما در یک خط مستقیم و به صورت مسطح قرار بگیرد.

نوزاد را به خود نزدیک کنید، طوری ‌که بدن او مستقیماً رو به روی شما باشد. سر نوزاد را در چهارچوب زیربغل خود یا روی بازویتان قرار داده و دست خود را نیز زیر سرتان برده و یا سرتان را به آرنج خود تکیه دهید که سد راه نباشد. به بیان ساده تر، یا سر نوزاد را در چهارچوب زیر بغل و روی دست پایینی خود بگذارید و یا به آرنج دست پایین تکیه داده (همچنین می توانید دست خود را زیر سرتان قرار دهید) و با دست بالایی خود نوزاد را نگه دارید.

چند نکته که باید در این روش شیردهی بدانید:

1. سر نوزاد در حالت شیردهی خوابیده باید کمی بالاتر از بدن او قرار گرفته باشد.
2. هیچگاه نباید نوزاد برای رسیدن به سینه دچار سختی شود و یا مادر به سمت او خم شود. بنابراین زیر سر نوزاد بالش کوچکی قرار داده و در صورت لزوم سینه را با دست کمی بالاتر گرفته تا به دهان نوزاد برسد.
3. این روش برای مادرانی که زایمان سزارین داشته اند مناسب است.
4. درصورتی که شیردهی در طول شب و در رختخواب صورت می گیرد این روش مناسب می باشد.
5. این روش برای مادرانی که به هر دلیل قادر به راحت نشستن نیستد مناسب می باشد.

روش کوالا

برای انجام شیردهی حالت کوالا، ابتدا نوزاد را به حالت عمودی روی ران قرار دهید و پاهای او را از دو طرف پای خود آویزان کنید، به شکلی که انگار نوزاد روی پای شما نشسته باشد. سپس با دست خود پشت نوزاد را نگه داشته و به راحتی به نوزاد خود شیر بدهید.بهتر است در زمانی که نوزادتان کمی بزرگ تر شد این روش را انجام دهید تا به دلیل کنترل بیشتر کودک روی سر خود، این روش راحت تر و بی خطر تر انجام شود.

روش بیولوژیکی یا تکیه داده

شیردهی به روش بیولوژیکی یا حالت تکیه‌داده، روشی راحت به شمار می رود. ابتدا جای راحتی را انتخاب کرده و سپس به حالت نیمه لم ‌داده بنشینید، یعنی بدن و پاهای شما زاویه ی حدودا 30 درجه ای با یکدیگر داشته باشند. نوزاد را روی شکم یا شانه‌ بخوابانید به طوری که شکم او بر روی شکم شما و سرش به سمت سینه قرار بگیرد. احتمالا خود نوزاد به راحتی شروع به شیر خوردن ‌کند.جهت امنیت بیشتر، دستتان را نیز روی پشت نوزاد قرار دهید تا کودک در موقعیت ثابتی نگه داشته شود.

کلام آخر

در نهایت باید گفت، گرچه ممکن است شیردهی کمی برای برخی مادران دشوار باشد اما جای نگرانی جدی نیست. در صورتی که زایمان سزارین کرده باشید، پس از گذشت زمان نسبتا کمی زخم شما بهبود پیدا ‌خواهد کرد و فشار روی شکم شیردهی را برای شما دشوار نمی کند. همچنین با گذشت زمان نوزاد شما بزرگ‌ تر شده و به سرعت رشد خواهد کرد، وعلاوه بر این ها شما نیز مهارت بیشتری در شیردهی خواهید داشت و قطعا روش مناسب و باب میل شیردهی خود پیدا می کنید. سعی کنید برای کمک و راهنمایی بیشتر عکس هایی از وضعیت های مختلف شیردهی در اینترنت مشاهده کنید تا احیانا شیردهی به صورت اشتباهی صورت نگیرد.همچنین، در صورت هرگونه مشکل و یا ابهام در شیردهی و یا کلا مراقبت از نوزاد، بهترین کار مشورت با پزشک می باشد.