ایجاد اشکال غیر شایع و غیر طبیعی ساختار رحم در دوران جنینی را ناهنجاری های مادرزادی رحم می گویند. گاهی رحم در روند شکل گیری اندام تناسلی در دوران جنینی،سیستم تولید مثل شامل رحم و لوله ها یا واژن دستخوش تغییراتی می گردد که این مساله باعث می شود رحم از نظر ساختاری متفاوت با حالت نرمال باشد. البته ناهنجاری های مادرزادی رحم در بسیاری موارد بر قدرت باروری خانمها تاثیر منفی ندارد و اکثر انها در دوران بلوغ و دوران بارداری مشکلی ندارند. اما گاهی این خانمها ممکن است با مشکلاتی از قبیل عدم قاعدگی، دردهای لگنی دوران بلوغ، نازایی ، سقط مکرر ، رشد غیر طبیعی جنین و زایمان زودرس و… روبرو شوند.
رحم طبیعی
رحم یا زهدان، اندامی تقریباً به شکل و اندازه یک گلابی بر عکس است که در وسط لگن و در قسمت بالا و پشت مثانه قرار گرفته است.هر ماه با افزایش هورمون استروژن، دیواره رحم ضخیم‌تر می‌شود، تا رحم را برای جایگزینی سلول تخمی که احتمالا تشکیل شده ،آماده نماید. در صورتی که بارداری صورت نگیرد، دیواره داخلی رحم ریزش پیدا کرده و به شکل خونریزی عادت ماهانه یا قاعدگی از رحم خارج می شود. اما در صورت بارداری، تخمک بارور شده در رحم لانه‌گزینی نموده و شروع به رشد میکند.
انواع ناهنجاری های رحمی
رحم تک شاخ
در این نوع از ناهنجاری در واقع نیمی از رحم رشد نکرده و اندازۀ رحم تقریباً نصف یا دو سوم اندازه طبیعی است و معمولاً یک لولۀ فالوپ باز وجود دارد. در سمتی از رحم که حفره تشکیل نشده ممکن است لوله ی رحمی وجود داشته باشد اما این لوله به یک بافت مسدود متصل است و نقشی در باروری ندارد. این ناهنجاری در مراحل اولیه زندگی جنینی ایجاد می شود. این ناهنجاری خطر سقط جنین و زایمان زودرس و حاملگی خارج از رحم و حاملگی در شاخ فرعی را افزایش می‌دهد. تنها درمان که ممکن است لازم شود، برداشتن شاخ فرعی یا بخش مسدود رحم یا انجام سرکلاژ (دوختن دهانه رحم) برای کاهش خطر زایمان زودرس و پیشگیری از بارداری خارج رحمی است.
اگر بارداری در شاخ فرعی ایجاد شود،با توجه به عدم امکان رشد مناسب رحم در این قسمت، در صورت عدم تشخیص با بزرگ شدن کیسه ی حاملگی، پارگی در دیواره رحم رخ می دهد و این وضعیت جان مادر را تهدید میکند. البته تشخیص این مورد به راحتی ممکن نیست و جزو موارد پیچیده محسوب می شود.
رحم دو شاخ یا قلب شکل
«رحم قلبی‌شکل» اصطلاحی برای رحم‌های دو شاخ است که برخلاف شکل واقعی خود، که باید گلابی شکل باشد، حالتی شبیه قلب دارد.یک انحنا، فرورفتگی یا قوس به داخل، در فوندوس یا بخش فوقانی رحم وجود دارد. شاخ‌های رحم به هم نچسبیده و رحم دو شاخ (دو نیم رحم) ایجاد می‌شود. بین دو شاخ، فرورفتگی عمقی ایجاد شده و رحم به شکل یک قلب در می‌آید. رحم دو شاخ می‌تواند در دوران حاملگی منجر به مشکلاتی جدی شود. در زنان مبتلا به رحم دو شاخ خطر سقط، زایمان زودرس و نمایش غیرطبیعی جنین مانند عرضی بودن جنین یا رسد نامناسب جنین افزایش می‌یابد.
بیشتر بخوانید : زخم دهانه رحم
رحم دوتایی یا دو رحمی
در این اختلال نادر دو رحم در کنار هم وجود دارد، و هر کدام ممکن است دهانه رحم یا حتی واژن جداگانه داشته باشند. این رحم ها هر کدام قابلیت بارداری طبیعی را دارند و عارضه ای برای فرد ایجاد نمیکنند.حتی ممکن است از چند بارداری که فرد در زندگی تجربه می کند، هر بار در یکی از رحم ها بارداری رخ دهد.
رحم سپتوم دار
شایعترین ناهنجاری ساختار رحم وجود سپتوم یا تیغه در رحم است. یک دیوارۀ عضلانی فیبری ضعیف به نام سپتوم داخل حفره رحم کشیده شده و فضای داخل آن را به دو بخش تقسیم میکند. اگر تخمک بارور شده روی سپتوم جایگزین شود، با توجه به اینکه سپتوم بافت عضلانی مطلوبی ندارد و امکان تشکیل جفت مناسب برای روی آن نیست سقط جنین رخ می دهد ولی اگر در بخشهای دیگر دیواره رحم لانه گزینی انجام شود، بارداری ادامه می یابد .اما ممکن است در فرد همچنان خطر زایمان زودرس وجود داشته باشد.
درمان سپتوم رحمی جراحی در زمان انجام هیستروسکوپی و برداشتن تیغه ی رحم است.
رحم قوسی شکل
رحم قوسی شکل هم جزو شایعترین ناهنجاری های مادرزادی رحم است که در واقع نزدیک به فرم طبیعی رحم می باشد و چون از نظر ساختاری و عملکردی ، با رحم طبیعی تفاوتی ندارد جزو ناهنجاری ها در نظر گرفته نمی شود.
تشخیص ناهنجاری های رحمی
هیستروسکوپی، هیستروسالپنگوگرافی یا عکس رنگی رحم ، سونوهیستروگرام یا سونوگرافی همراه با تزریق سرم به داخل رحم ، سونوگرافی واژینال، لاپاراسکوپی، MRI و معاینه لگنی از جمله روش‌هایی هستند که برای تشخیص ناهنجاری های رحمی از آنها استفاده می‌شود.
- هیستروسکوپی روشی است که در آن پزشک با وسیله ای از طریق واژن وارد رحم شده و درون آن را مشاهده می کند و از این روش می توان برای تشخیص و درمان ناهنجاری های رحمی استفاده کرد.
- هیستروسالپنگوگرافی همان عکس رنگی رحم می‌باشد که طی آن با استفاده از اشعه ایکس میتوان پس از تزریق ماده ی رنگی جاجب که قابل دوست در عکس باشد ، رحم و لوله های فالوپ را مشاهده کرد.
- سونوهیستروگرام روشی است که در آن سونوگرافی به همراه تزریق مایع نرمال سالین به داخل رحم انجام می شود. این روش نسبت به سونوگرافی شکمی یا واژینال معمول، اطلاعات بیشتری از ناهنجاری های رحمی در اختیار پزشک می‌گذارد.
- در سونوگرافی واژینال پزشک از طریق واژن سونوگرافی را انجام می دهد ولی امکان تشخیص ناهنجاری های مادرهای رحم بل این روش بسیار کم است.
- لاپاراسکوپی روشی است که توسط ایجاد چند برش کوچک روی شکم، امکان مشاهده و بررسی داخل حفره شکمی برای پزشک فراهم می گردد. از لاپاراسکوپی گاهی به منظور مشاهده قله رحمی و افتراق رحم دوشاخ از رحم سپتوم دار حین انجام لاپاراسکوپس تشخیصی نازایی استفاده می شود.
- روش بعدی برای تشخیص استفاده از ام ار ای MRI است که از نظر تشخیصی موارد ناهنجاری رحمی بسیار قابل اعتماد است.
آیا ناهنجاری رحم مانع بارداری می‌شود؟
به طور کلی با وجود ناهنجاری های رحمی احتمال بارداری وجود دارد، اما ممکن است نیاز به نظارت و مراقبت بیشتری باشد. از آنجایی که بسیاری از افراد دارای ناهنجاری های رحمی، از وجود آن بی‌اطلاع هستند. و پس از رخ دادن چند سقط یا زایمان زودرس در اقدامات تشخیصی ، وجود آن مشخص می شود.
رحم غیر طبیعی چه تاثیری در بارداری دارد؟
این تاثیر، به میزان غیر طبیعی بودن رحم، فرم و سایز حفره ی رحم بستگی دارد، اما به طور کلی، بیشتر آنها می توانند سبب سقط جنین شوند. همچنین با توجه به سابقه ی فرد و یا نوع ناهنجاری ممکن است نیاز به سرکلاژ یا دوختن دهانه رحم یا زایمان سزارین شود. اختلال رشد جنین در رحم و زایمان زودرس هم از عوارض احتمالی این ناهنجاری ها است.
اگر با وجود ناهنجاری رحمی باردار شوید چه باید کرد؟
به طور منظم تحت نظر پزشک خود باشید تا پزشک شما و جنین را تا موعد زایمان تحت نظر داشته باشد. بهتر است علایم زایمان را بشناسید تا اگر به طور ناگهانی با آنها مواجه شدید آگاهی لازم را داشته باشید.ممکن این داروها یا اقداماتی مانند استراحت نسبی در بارداری برای شما توصیه شود . رعایت این دستورات کمک می کند تا دوران بارداری را به سلامت طی کنید.
بدون دیدگاه