روش های جلوگیری از بارداری

یکی از مهم ترین مسائلی که زوجین و به ویژه خانم ها باید از آن مطلع باشند وجود روش های جلوگیری از بارداری و گستردگی و تنوع بسیار زیاد آنهاست. در کنار این نیز باید بدانید که هر کدام از این روش ها با توجه شرایط جسمانی و موقعیت خانم می تواند نتایج متفاوتی داشته باشد. این یعنی نمی توان تمامی روش ها را کاملا کاربردی و مناسب برای تمامی افراد دانست. در این مطلب همراه ما باشید تا به طور مفصل به موضوع روش های جلوگیری از بارداری بپردازیم.

جلوگیری از بارداری چیست؟

شاید لازم باشد پیش از هر چیز ببینیم که اصولا پیشگیری و جلوگیری از بارداری به چه معناست و به چه چیزی اطلاق می شود. به طور کلی می توان گفت که جلوگیری از بارداری به معنای استفاده از روش ها، داروها، ابزارها، مواد و یا عمل های جراحی است که می تواند از تشکیل نطفه و به دنبال آن، بارداری جلوگیری نماید. این روش ها می توانند به تناسب جنسیت، هم برای زنان و هم برای آقایان مورد استفاده قرار بگیرند. نکته مهمی که باید در رابطه با روش های جلوگیری از بارداری بدانید این است که برخی از آنها نسبت به سایر موارد، قابل اطمینان تر هستند، اما مسئله تعیین کننده و حیاتی در انتخاب این روش ها، موقعیت و شرایط جسمانی افراد است. برای مثال خانم های بالای 40 سالی که سیگاری هستند و یا چربی خون بالا دارند، نمی توانند از قرص های هورمونی استفاده کنند. علاوه بر این استفاده از کاندوم، آن هم در زمانی که از شروع رابطه گذشته باشد نیز به هیچ عنوان توصیه نمی شود. اگر هم بخواهیم به روش های طبیعی جلوگیری از بارداری بپردازیم باید بگوییم که این روش ها احتمال خطای بسیاری دارند. با توجه به تمامی این توضیحات، متوجه خواهید شد که هر کدام از این روش ها، در بسیاری از شرایط، مزایا و معایب مخصوص به خود را دارند و برای انتخاب آنها نیز لازم است که از پزشک متخصص کمک بگیرید.

راه های جلوگیری از بارداری

استفاده از کاندوم مردانه و زنانه

طبیعتا یکی از قدیمی ترین راه های جلوگیری از بارداری، استفاده از کاندوم است. اصولا کاندوم ها دارای دو نوع مردانه و زنانه هستند که می توانند از ورود اسپرم به داخل بدن زن جلوگیری نمایند. در کنار این نیز استفاده از کاندوم می تواند احتمال ابتلا به بسیاری از بیماری های جنسی را به حداقل برساند. از جمله مزایای استفاده از کاندوم به عنوان یکی از روش های پیشگیری بارداری می توان به ارزان قیمت بودن آن و همین طور به حداقل رساندن احتمال ابتلا به بیماری های مقاربتی اشاره کرد. از معایب این روش نیز می توان به احتمال خطا در آن پرداخت، چرا که هیچ کدام از این روش ها به طور کامل، مانع از بارداری نخواهند شد. کاندوم زنانه: این نوع از کاندوم ها شبیه کیسه های پلاستیکی باریکی هستند که باید قبل از رابطه جنسی در داخل واژن قرار بگیرند. این کاندوم ها را باید از قسمتی که بسته است با دست گرفته و به داخل واژن هدایت کرد. باید این را نیز بدانید که میزان تاثیرگذاری این نوع از کاندوم ها حدود ۷۰ درصد خواهد بود. کاندوم مردانه: این نوع از کاندوم ها نیز از ورود اسپرم به بدن زن جلوگیری می کنند. برای استفاده از این کاندوم، لازم است که قبل از دخول، آن را بر روی آلت مردانه قرار داد. تقریبا می توان گفت که میزان اثرگذاری کاندوم های مردانه چیزی حدود ۸۰ درصد است.

حلقه استروژن

حلقه مهبلی یا حلقه واژنی، در واقع یک حلقه پلاستیکی نرم، نازک و همین طور منعطف است که چیزی حدود پنج و نیم سانتی متر، قطر دارد. این حلقه با آزادسازی هورمون، موجب مهار تخمک های تخمدان می شود. این هورمون ها هم چنین می توانند مخاط را تضعیف کنند و مانع رسیدن اسپرم به تخمک شوند و به همین دلیل نیز از بارداری پیشگیری نمایند. میزان تاثیرگذاری این روش تا ۹۰ درصد خواهد بود. با این حال مسئله مهم، تاریخ انقضای این حلقه است که باید توجه بسیاری به آن داشته باشید. در کنار این نیز برای اطمینان از کنترل بارداری با کمک این وسیله، لازم است که نحوه قرارگیری آن را به خوبی یاد بگیرید. برای استفاده از حلقه مهبلی لازم است که آن را به طور مداوم استفاده کنید تا دیگر در طی سه هفته آینده، نگرانی برایتان باقی نماند. اگر هم دوره قاعدگی تان به پایان رسیده است می توانید این حلقه را وارد واژن کرده و چیزی حدود هفت روز به آن زمان دهید تا تاثیر خود را به دنبال داشته باشد. در طول این هفت روز هم می توانید با کمک کاندوم، بارداری خود را پیشگیری کنید. از جمله مزایای استفاده از حلقه مهبلی می توان به این موارد اشاره کرد:

• امکان استفاده از دوره های منظم، سبک و کوتاه
• کاهش آکنه در دوران قاعدگی
• کاهش خطر ابتلا به کیست در تخمدان و سینه ها
• کاهش خطرات ناشی از سرطان رحم، تخمدان و آندومتر
• کاهش خطر ابتلا به بارداری خارج از رحم

در کنار این نیز از جمله معایب و عوارض این روش می توانیم به این موارد اکتفا کنیم:

•  احتمال بروز سردرد و یا میگرن
• احتمال ابتلا به تهوع، نوسانات خلقی و یا حساسیت پستان
• افزایش ترشحات و تحریک واژن
• ایجاد تغییراتی در پوست و وزن

استفاده از قرص ضد بارداری

قرص های ضد بارداری با ایجاد تغییراتی در هورمون خانم ها می توانند تا حدودی از احتمال بارداری بکاهند. این قرص ها حاوی استروژن و یا ترکیب استروژن با پروژستین هستند و برای مصرف آنها نیز لازم است که با پزشک متخصص مشورت کنید. این قرص ها علاوه بر جلوگیری از بارداری می توانند در موارد دیگری همچون تنظیم قاعدگی های نامنظم، کاهش علامت های PMS، درمان آکنه و هیرسوتیسم، درمان کیست های تخمدان و حاملگی های خارج از رحمی، درمان قاعدگی دردناک و… موثر باشند. قرص های ضد بارداری به صورت بسته های ماهانه 21، 24 و یا 28 روزه مورد استفاده قرار می گیرند. از جمله عوارض احتمالی استفاده از قرص های ضد بارداری می توان به این موارد اشاره کرد:

• لکه بینی بین دوره های قاعدگی
• احتمال افزایش حالت تهوع
• حساس شدن سینه ها
• تاخیر در عادت ماهانه
• نوسانات خلقی
• سردرد
• ایجاد تغییراتی در میل جنسی
• افزایش ترشحات واژن

قرص های ضد بارداری انواع متفاوتی دارند که در ادامه به بررسی آنها می پردازیم: 1- قرص های ترکیبی: به صورت روزانه مصرف می شوند و می توانند چرخه قاعدگی را با ترکیبی از هورمون های استروژن و پروژسترون تنظیم نمایند. 2- قرص های پروژسترون: این قرص ها تنها دارای هورمون پروژسترون هستند و می توانند به صورت روزانه مورد استفاده قرار بگیرند. 3- قرص های اورژانسی: این داروها باید بلافاصله بعد از رابطه جنسی یا در زمان نزدیکی از آن مصرف شوند تا از بارداری پیشگیری کنند. احتمال اثر آن ها تا ۹۸ درصد است. اما نمیتوان به دفعات زیاد از آن استفاده کرد.

استفاده از آی یو دی یا دستگاه داخل رحمی پیشگیری از بارداری

آی یو دی، وسیله ای است که می تواند در پیشگیری از بارداری، تاثیر بسیار زیادی داشته باشد. این یعنی کمتر از یک درصد خانم ها، علی رغم استفاده از این وسیله، باردار خواهند شد. آی یو دی، وسیله ای T شکل است که فرم داخلی حفره رحم را دارد و همچنین دارای ماده موثره همچون مس، طلا، نقره و یا هورمون بوده و می تواند به تدریج، اثرات خود را به همراه داشته باشد. این وسیله، به صورت کاملا استریل، بعد از مشخص شدن سایز رحم و همین طور علامت گذاری توسط پزشک، با کمک یک غلاف، وارد رحم شده و در ناحیه مورد نظر قرار می گیرد. سپس غلاف خارج شده و ۲ سانتی متر از نخ دستگاه، داخل واژن قرار می گیرد. تا هم برای چک کردن محل دستگاه از آن استفاده شود و هم در صورت تمایل برای برداشتن دستگاه می توان با کمک نخ به راحتی دستگاه را خارج کرد. از جمله مزایای استفاده از آی یو دی می توان به این موارد اشاره کرد:

• اثربخشی بالا
• قابلیت برگشت باروری بلافاصله بعد از خروج
• طولانی مدت بودن اثر بخشی حتی تا ۱۰ سال
• عدم نیاز به یادآوری روزانه
• عدم تاثیر در شیردهی
• عدم ایجاد عوارض هورمونی
• قابلیت استفاده تا دوران یائسگی
• عدم تداخل با تماس جنسی
• عدم تداخل با مصرف داروها

اما از جمله معایب استفاده از این روش نیز می توان به احتمال خروج خود به خودی، عدم توانایی در پیشگیری از ابتلا به بیماری های مقاربتی، نیاز به معاینه های دوره ای و… اشاره کرد.

چسب یا پچ ضد بارداری

استفاده از چسب یکی از راحت ترین روش های جلوگیری از بارداری است. چسب های ضد بارداری می توانند در نواحی مثل شکم، باسن، کتف و بازو یا رانها قرار بگیرد. این چسب ها حاوی ترکیبی از هورمون ها هستند که می توانند تخمک گذاری را متوقف کرده و ترشحات دهانه رحم را نیز غلیظ تر نمایند که همین مسئله نیز از ورود اسپرم به داخل واژن جلوگیری می کند. این هورمون ها از طریق جذب پوست، وارد جریان خون شده و می توانند احتمال بارداری را به حداقل برسانند. اثربخشی این روش نیز تا چیزی حدود ۹۹ درصد است و در کنار این نیز هیچ گونه مانعی در انجام فعالیت های روزمره فرد ایجاد نخواهد کرد. باید به این نکته نیز اشاره کنیم که این چسب ها به مدت هفت روز، کارایی داشته و بعد از آن نیز نیاز به تعویض خواهند داشت. آمپول جلوگیری از بارداری تزریق هورمونی به نام دپوپروورا که در دو نوع ۱ یا ۳ ماهه هستند میتواند مانع تخمک گذاری شوند. در انواع ۳ ماهه فرد باید هر ۱۲ هفته، این آمپول را تزریق کند. هورمون موجود در این آمپول، پروژستین است و می تواند مانع از بارداری شود. این آمپول می تواند از آزاد شدن تخمک تخمک و نیز حرکت اسپرم و تخمک داخل لوله رحمی جلوگیری کرده و ترشحات رحمی را نیز غلیظ تر نماید. به همین دلیل نیز احتمال ورود اسپرم به داخل واژن کاهش خواهد یافت. لازم به ذکر است که میزان کارایی و تاثیرگذاری این آمپول برای جلوگیری از بارداری، چیزی حدود ۹۵ درصد خواهد.

نورپلنت

نورپلنت به شکل میله ای به اندازه چوب کبریت است که در زیر پوست بازوی خانم قرار گرفته و مانند قرص های ضد بارداری، هورمون هایی را برای جلوگیری از احتمال حاملگی، آزاد می کند. این وسیله به مدت 3 سال می تواند از بارداری خانم جلوگیری کرده و احتمال بارداری را تا ۹۹ درصد کاهش دهد.

توبکتومی

توبکتومی یا لوله بستن، روشی قطعی برای جلوگیری از بارداری است. این یعنی چنین روشی، تنها برای آن دسته از افرادی مناسب است که مطمئن هستند در آینده به هیچ عنوان تصمیم به بارداری نخواهند گرفت.در توبکتومی لوله های رحمی بسته شده و امکان بارداری را به طور کامل از بین می برد. در این روش، پزشک متخصص، لوله های فالوپ فرد را به طور کامل می بندد و ارتباط رحم و تخمدان از بین می رود.این کار مانع رسیدن تخمک و اسپرم به هم و ایجاد سلول تخم می شود.

استفاده از اسفنج اسپرم کش

اسفنج های اسپرم کش دارای ماده ای شیمیایی هستند که به صورت کف، ژل و یا کرم، آن هم قبل از نزدیکی، داخل واژن قرار می گیرند و می توانند اسپرم ها را از بین ببرند. این وسیله، در واقع، یک فوم نرم است که با اسپرم کش پوشیده شده است. برای استفاده از این وسیله لازم است که ۲۴ ساعت قبل از رابطه جنسی، دست خود را به خوبی با آب و صابون بشویید و اسفنج را با آب تمیز، مرطوب نمایید.

بعد هم آن را کمی فشار دهید تا اسپرم کش فعال شود. سپس آن را از طرفین تا کنید و تا جایی که ممکن است به داخل واژن، هدایت نمایید. بعد از ورود، این اسفنج، باز شده و دهانه رحم را می پوشاند. نکته مهمی که در رابطه با این روش باید بدانید این است که باید از باقی ماندن این اسفنج، بیش از 30 ساعت اجتناب نمایید. توصیه می کنیم که تا حداقل شش ساعت بعد از رابطه، این وسیله را از واژن خود، خارج کنید. از جمله مزایای استفاده از این روش می توان به تاثیر فوری، امکان جاگذارب توسط خود فرد، حس نشدن توسط خانم و آقا، امکان استفاده در دوران شیردهی و همین طور یک بار مصرف بودن آن اشاره کرد. از جمله معایب این روش نیز باید به عدم مراقبت در برابر بیماری های مقاربتی، دشواری در جا انداختن در دفعات اول، احتمال بروز حساسیت های واژینال، لزوم استفاده از آب، احتمال خشک کردن واژن و… پرداخت.

دیافراگم

این وسیله نیز به عنوان یکی از روش های جلوگیری از بارداری شناخته می شود. دیافراگم، نیم دایره ای پلاستیکی است که داخل مهبل شده و در بالای رحم قرار می گیرد. در صورت استفاده از این وسیله در کنار اسپرم کش می توانید مطمئن شوید که چیزی حدود ۹۰ درصد از احتمال بارداری خود کم خواهید کرد. در غیر این صورت، دیافراگم به تنهایی چیزی حدود 77 تا 83 درصد از احتمال بارداری شما کم خواهد کرد.

کلاهک دهانه رحم

این روش با کمک وسیله ای شبیه به انگشت دانه، اما از جنس لاتکس انجام می گیرد که داخل واژن شده و از ورود اسپرم به داخل رحم جلوگیری می کند. میزان اثرگذاری این روش نیز به تنهایی حدود 77 تا 83 درصد است. این در حالی است که با همراهی اسپرم کش می توانید این میزان را تا 88 درصد افزایش دهید.

روش های طبیعی و موقتی جلوگیری از بارداری

اصولا روش های طبیعی و موقتی که برای پیشگیری از بارداری مورد استفاده قرار می گیرند، آن قدر متنوع هستند که قطعا به کارتان می آیند. با این حال، همان طور که پیش از این نیز اشاره کردیم، احتمال بروز خطا در این روش ها نیز وجود خواهد داشت:

1- بیرون کشیدن به موقع آلت یا به اصطلاح عامیانه روش طبیعی

اولین و یا بهتر است بگوییم ساده ترین موردی که در میان این روش ها می توان به آن پرداخت، خروج آلت مرد از واژن، آن هم قبل از انزال است. در این روش، تلاش بر آن است که هیچ اسپرمی وارد بدن نشده و در نتیجه احتمال بارداری نیز کاهش پیدا کند. برای این کار، تنها لازم است که مرد، قبل از انزال و تا زمانی که مایع منی تخلیه نشده، آلت را از داخل رحم، خارج کند. نکته ای که در رابطه با این روش باید بگوییم این است که احتمال اثربخشی آن چیزی حدود ۷۰ درصد است و به همین دلیل نیز نمی توان آن را چندان مطمئن و قطعی دانست. برای استفاده از این روش، توصیه می کنیم که پیش از اقدام به نزدیکی، مرد ادرار کند تا اگر اسپرمی از انزال قبلی باقی مانده باشد، تخلیه گردد.

2- جلوگیری از بارداری با مصرف دمنوش ها مثل دمنوش زعفران

روش های سنتی استفاده از زعفران را به عنوان یکی از روش های جلوگیری از بارداری توصیه می کند. اما احتمال خطا در این روش، بسیار زیاد است. به همین دلیل نیز نباید به آن اکتفا کنید. 3- مصرف برخی از میوه ها برای جلوگیری از بارداری مصرف میوه هایی همچون انجیر خشک، پاپایا و یا زردآلوی خشک میز می تواند در کاهش احتمال بارداری موثر باشد. اما به هیچوجه نمی توان به این موارد اعتماد کرد.

روش های اورژانسی برای جلوگیری از بارداری

 

استفاده از قرص های اورژانسی نیز می توانند در مواقع ضروری از احتمال بارداری شما بکاهند. نکته مهمی که در رابطه با این داروها وجود دارد این است که باید آنها را نهایتا تا ۷۲ ساعت بعد از رابطه جنسی مصرف کنید، چرا که در غیر این صورت، اثری نخواهند داشت. استفاده از قرص های اچ دی، ال دی، تری فازیک و همین طور لوونوژسترول، مواردی هستند که پیش روی شما قرار می گیرند. نکته مهمی که باید به آن دقت داشته باشید نحوه مصرف این داروهاست که در ادامه به شرح آنها می پردازیم:

• مصرف دو عدد قرص اچ دی به صورت همزمان و تکرار این کار، 12 ساعت بعد
• مصرف چهار عدد قرص ال دی به صورت همزمان و تکرار این کار، 12 ساعت بعد
• مصرف چهار عدد قرص تری فازیک سفید در اولین فرصت و همین طور تکرار این کار تا 12 ساعت بعد
• مصرف دو عدد قرص لوونوژسترول 0.75 میلی گرم به صورت همزمان تا 72 ساعت بعد از رابطه جنسی

باید بدانید که در صورت مصرف این قرص ها نیز 1.2 درصد احتمال خطا و بارداری وجود خواهد داشت. در کنار این نیز ممکن است که یک تا دو هفته خونریزی غیر طبیعی نیز داشته باشید.

سوالات متداول

مصرف خودسرانه قرص های ضد بارداری برای چه افرادی ممنوع است؟ افرادی با سابقه سرطان سینه و رحم، افرادی با سابقه سکته مغزی و بیماری های ترومبوامبولی وریدی، افراد مبتلا به فشار خون، افراد مبتلا به بیماری های قلبی و عروقی، افراد مبتلا به چربی خون و یا دیابت، افراد مبتلا به کلسترول بالا، کسانی که دائما سردردهای میگرنی دارند و…

آیا تداخل دارویی با مصرف قرص های ضد بارداری خطرناک است؟ بله در بسیاری از شرایط همچون مصرف داروهای ضد صرع، انعقاد خون، آنتی بیوتیک، داروهای گیاهی و… امکان تداخل دارویی خطرناک وجود خواهد داشت. به همین دلیل نیز لازم است که با پزشک متخصص مشورت کنید.

آیا استفاده مداوم از انواع روش های پیشگیری می تواند موجب نازایی شود؟ خیر هیچیک از روشهایی پیشگیری از بارداری سبب نازایی نمی شوند.و بعد از قطع تمام این روشها در مدت زمان ۱ تا ۳ ماه بعد، قدرت باروری به حد طبیعی برمیگردد.

آیا استفاده از روش های پیشگیری موجب بروز اختلالاتی همچون عفونت، حساسیت و… می شود؟ بعضا افراد ممکن است دچار عوارض دارویی شوند .یا در موارد استفاده از آیودی حساسیت به مس داشته باشند. یا اسفنج یا کاندوم زنانه مدت طولانی در واژن باقی بمانند و سبب عفونت شوند.

آیا استفاده از هر کدام از روش های پیشگیری، محدودیت سنی دارد؟ روشهایی پیشگیری از بارداری به جز قرصهای هورمونی محدودیت سنی ندارند. قرص های جلوگیری هم تا سن ۴۰ به راحتی میتوان استفاده کرد اما در بعضی افراد بر اساس شرایط جسمی و سوابق بیماری، ممکن است از بالای ۴۰ سال به بعد توصیه نشود.